Enkozesa y'eddagala ly'amaaso

Kino ekiwandiiko kya kwogera ku bya bujjanjabi bya maaso byokka era tekitekeddwa kutwalibwa nga magezi ga bujjanjabi. Mwogere ku muganda wammwe omusawo w’amaaso okufuna obulagirizi n’obujjanjabi obukola obwammwe.

Obuzibu bw’amaaso okukala, oba “dry eye,” buleetera abantu bangi obutanyiga n’obutayagala. Buno buzibu obubaawo amaziga agali mu maaso bwe gaba nga tegakola bulungi, oba nga tegali gamala okukuuma amaaso nga gafukiridde obulungi. Kino kiyinza okuleetera obubonero nga okukyankalana, okumyuka, n’okuyulira obutayulira bulungi. Okumanya obulungi ensonga lwaki amaaso gakala n’engeri y’okukola ku buzibu buno kiyamba nnyo okufuna obulamu bw’amaaso obulungi n’okumanya obulungi kw’amaaso.

Obubonero bw’amaaso okukala n’okukyankalana

Abantu abafuna obuzibu bw’amaaso okukala balina obubonero obw’enjawulo. Obubonero obusinga okweyoleka kuliko okukyankalana mu maaso, nga bwe buba ng’ekintu ekikalubirira kigenda okuyingira mu maaso. Kuno kuleetera n’okumyuka kw’amaaso, naddala mu bitundu ebyeru. Obutanyiga mu maaso buleeta obuzibu obw’amaanyi, n’amaaso okutandika okulemererwa okukola obulungi. Abamu bayinza okufuna obutayulira bulungi, naddala nga bakozesa ebintu ebifaanana nga kompyuta oba essimu okumala ekiseera ekiwanvu. Obubonero buno buyinza okwongera obubi mu mbeera ezimu nga bwe wabaawo empewo, oba okukozesa air conditioning.

Okutegeera olubugumu lw’amaziga n’okufuka amazzi mu maaso

Olubugumu lw’amaziga (tear film) kye kintu ekisinga obukulu mu kukuuma olususu lw’amaaso olw’ebweru (ocular surface) nga lufukiridde obulungi n’okulukuuma obulungi. Olubugumu luno lukoleddwa ebintu bisatu: amazzi, amafuta, n’ebintu eby’enjawulo ebiyamba amaziga okukwata ku maaso. Bwe wabaawo obuzibu mu kimu ku bino, olubugumu lw’amaziga luyinza obutakola bulungi, ekireetera amaaso okukala. Okufuka amazzi mu maaso (eye hydration) kye kintu ekisinga obukulu mu kukuuma amaaso nga gatukula n’okukola obulungi. Amaziga tegakuuma maaso gafukiridde bwokka, naye era gayamba okuggyamu obusooli n’okukuuma amaaso obulungi ku bulwadde.

Enkozesa y’eddagala ly’amaaso n’ebikolwa ebirala

Eddagala ly’amaaso ery’obutondo (eye drops) kye kintu ekisinga okukozesebwa okukola ku buzibu bw’amaaso okukala. Eddagala lino likola nga liyongera amazzi mu maaso n’okuyamba olubugumu lw’amaziga okukola obulungi. Waliwo eddagala ly’amaaso eriyinza okugulibwa mu maduuka g’eddagala awatali mpapula za basawo, n’eddagala eriragibwa abasawo. Ku bikolwa ebirala kuliko okukola enkyukakyuka mu bulamu, nga okunywa amazzi amangi, okwewala okukozesa ebintu ebiyinza okuleetera amaaso okukala, n’okukozesa goggles oba glasses okukuuma amaaso ku mpewo. Abasawo bayinza okukugira eddagala erina ebintu eby’enjawulo ebiyamba okukkakkanya obuzibu bw’amaaso okukala.

Enkozesa y’eddagala ly’amaaso n’ebbeeyi

Ebbeeyi y’eddagala ly’amaaso n’ebikolwa eby’enjawulo eyinza okukyuka okusinziira ku ngeri y’eddagala n’omusawo gw’okozesa. Eddagala ly’amaaso ery’obutondo ligula obutono era liyinza okufunika obwangu. Eddagala eriragibwa abasawo niggera ku bbeyi, n’ebikolwa eby’amaanyi nga okuteeka plugs mu maaso biba bigula ssente nnyingi. Kiri kikulu okwogera n’omusawo w’amaaso okumanya eddagala oba ekikolwa ekisinga okukola ku buzibu bwo n’ekikwata ku bbeyi yo.

Ekika ky’Eddagala/Ekikolwa	Omukola/Omuteekawo	Ebbeyi Eteeberezebwa
Eddagala ly’amaaso ery’obutondo	Ebikolebwa eby’enjawulo	Ebbeyi entono (Low)
Eddagala ly’amaaso eriragibwa abasawo	Abasawo b’amaaso	Ebbeyi eya wakati (Medium)
Okuteeka plugs mu maaso	Omusawo w’amaaso	Ebbeyi ennene (High)

Ebbeeyi, emitindo, oba ebiteeberezebwa ku bbeeyi ebyogeddwako mu kiwandiiko kino bisinga ku bunoonya obusookerwako naye biyiza okukyuka ng’ebiseera bigenda. Okunoonyereza okw’obwannamunigina kuteekeddwa okukolebwa nga tonnakola bifo byonna eby’ensimbi.

Okufuna okuwumuzibwa n’okulabirira amaaso

Okufuna okuwumuzibwa ku buzibu bw’amaaso okukala kiyinza okutwala ekiseera n’okwetaaga okukola ebintu eby’enjawulo. Kiri kikulu okugoberera amagezi ga basawo b’amaaso n’okukozesa eddagala nga bwe balagira. Okulabirira obulungi amaaso kuliko okukyusa mu ngeri gy’okola ebintu ebya bulijjo, nga okwewala okumala ekiseera ekiwanvu ng’olaba ku screen, n’okunywa amazzi amangi. Obukuumi bw’amaaso obwa bulijjo buyinza okuyamba okukendeeza obubonero n’okukuuma obulamu bw’amaaso obulungi. Okwogera n’omusawo w’amaaso buli kiseera kiyamba okufuna obulagirizi obupya n’okukola ku buzibu buno nga tekinnaba kwongera buubi.

Okukola ku buzibu bw’amaaso okukala kwetaaga okutegeera obubonero, ensonga, n’ebikolwa eby’enjawulo. Nga tukozesa eddagala ly’amaaso n’okukola enkyukakyuka mu bulamu, abantu abafuna obuzibu buno bayinza okufuna okuwumuzibwa n’okwongera obulamu bw’amaaso bwabwe. Kiri kikulu okufuna obulagirizi okuva eri abasawo b’amaaso okusobola okufuna obujjanjabi obukola obw’amaanyi n’okufuna obulamu obulungi mu maaso. Obukuumi bw’amaaso obwa bulijjo kye kiyinza okuyamba amaaso okukola obulungi n’okumanya obulungi kw’amaaso okumala ekiseera ekiwanvu.